Wydział Biologii Uniwersytet Warszawski

Kalendarz herbarysty

Znów zadanie dla ambitnych: rodzaj Carex czyli turzyce. Kto potrzebuje materiału porównawczego, pod zamieszczonym linkiem znajdzie kolekcję ponad 5 tysięcy turzyc z kolekcji W. Lackowitza. Rośliny zbierane były w XIX wieku głównie z terenu Polski i Niemiec.
- Odnośnik do kolekcji -

Mszaki

Zielnik podstawowy mszaków liczy około 18, 5 tys. okazów (13 tys. wg wstępnego szacowania). Całość podzielona jest na grupy: mchy (około 9,8 tys. okazów bez torfowców), torfowce (około 1,5 tys. okazów) i wątrobowce  (około 5,5 tys. okazów – wg wstępnego szacowania 1,7 tys. ). Prócz tego zachowało się kilkanaście odrębnych kolekcji mszaków oraz ogromny zbiór materiałów jeszcze nieopracowanych.

Preparaty mikroskopowe mszaków

Mszaki w większości są umieszczone w kopertkach, rzadziej naklejone na arkusze. Najmniejsze mszaki utrwalone są w postaci preparatów mikroskopowych.

Najstarsze eksponaty mchów (około 30 sztuk) pochodzą z XVIII wieku i znajdują się w dziele Jerzego Helwinga i Macieja Boreckiego. Co ciekawe, do mchów zostały zaliczone tu także widłaki! Mszaki z XIX i początku XX wieku zgromadzone zostały w znacznej mierze dzięki staraniom Tadeusza Wiśniewskiego. Badacz ten prowadził intensywną wymianę zielnikową z innymi zbieraczami.

Utrwalona na archiwalnych szklanych kliszach wyprawa T. Wiśniewskiego w góry Ruwenzori

Jemu zawdzięczamy okazy lwowskiego profesora Hiacynta Łobarzewskiego, zbierane w latach 40. XIX wieku w Tatrach i Karpatach Wschodnich i ogromny zbiór materiałów własnych, zbieranych m.in. do Bryotheca Polonica, które to dzieło kontynuował po Antonim Żmudzie, zmarłym w wieku zaledwie 27 lat. W tym samym czasie mchy (głównie torfowce) były obiektem zainteresowań Karoliny Lubliner i także jej materiały zachowały się w warszawskim zielniku.

Zbiór mszaków  rozrósł się po II wojnie światowej w wyniku prężnego rozwoju briologii w Zakładzie Systematyki i Geografii Roślin UW. Większość krajowych gatunków pochodzi z Suwalszczyzny i centralnej Polski, gdzie badania prowadziły przede wszystkim: Irena Rejment-Grochowska, Dygna Sobotka i Jadwiga Mickiewicz. Otrzymywano także materiały w drodze wymiany z innymi zielnikami (z Belgią, Danią, Finlandią, Islandią, Kanadą i Ukrainą).

 

Odrębne kolekcje

Bryotheca Polonica Żmudy

Bryotheca Polonica Antoniego Żmudy

  • zielnik Ludwiga Rabenhorsta Bryotheca Europaea utworzony w Dreźnie w latach 1858–1876. Jest to 27 fascykułów liczących 1350 gatunków, z niewielkimi brakami, przekazanych po wojnie z Muzeum Przyrodniczego w Cieplicach, oraz 22 fascykuły dubletowe będące od początku własnością UW
  • zielnik Rabenhorsta i Gottsche’go Hepaticae Europaeae z lat 1855–1879. Zawiera w sumie 660 arkuszy zgromadzonych w 32 zeszytach
  • zielnik tatrzańskich mchów i wątrobowców Tytusa Chałubińskiego, podobny do zielnika zdeponowanego w Muzeum Tatrzańskim w Zakopanem (niestety zawierający braki), liczący szacunkowo 800 okazów
  • 4 tomy Collectio Muscorum i 2 tomy Collectio Hepatici Józefa Krupy z Tatr i Karpat Wschodnich
  • 4 fascykuły Bryotheca Polonica Antoniego Żmudy i piąty opracowany przez Tadeusza Wiśniewskiego
  • maleńki zbiorek mszaków Musci Polonici zebranych podczas wycieczek w okolice Warszawy i do Puszczy Białowieskiej (1887–1888) przez Franciszka Błońskiego
  • 2 teczki Sammlungen deutcher Laubmoose, Lebermoose und Flechten z 1856 roku D. Dietricha, Jena
  • zeszyty zawierające między innymi mszaki Cryptogamen-Herbarium, wydane w Bielefield  przez H. Wagnera  w latach 1854–1856
  • zbiór 443 arkuszy  H. Mainitza z mszakami z terenu Niemiec i pogranicza polsko-niemieckiego z lat 1930–1942, arkusze są uzupełnione pięknymi rysunkami

Karta ze zbiorku opatrzonego stemplem Biblioteki Schaffgotschów w Cieplicach

Zbiór wątrobowców J.Krupy

Wątrobowce na jednej z kart cennej sześciotomowej kolekcji mszaków Józefa Krupy

Okaz z kolekcji Mainitza

Arkusz z pięknie ilustrowanej kolekcji nieznanego amatora – botanika H. Mainitza

 

Nieopracowane zbiory mszaków obejmują okazy, które zebrali:

1. ..Tadeusz Wiśniewski – z Afryki, Kaukazu, Bułgarii, Spitsbergenu, Wołynia, Podola, Karpat Wschodnich
..oraz mchy zbierane do Bryotheca Polonica (głównie z Tatr)
2. ..Irena Rejment-Grochowska – głównie z Beskidu Śląskiego
3. ..Jadwiga Mickiewicz – z różnych miejsc w Polsce
4. ..Karolina Lubliner – z różnych miejsc w Polsce
5. ..Roman Kobendza – głównie z Puszczy Kampinoskiej
6. ..Antoni Rehman – z Polesia Wołyńskiego
7. ..Z. Bielecka – z Suwalszczyzny
8. ..Ludmiła Goetzen (później Hausbrandt) – z powiatu Sokołów i z Ukrainy
9. ..Antoni Żmuda – z okolic Krakowa i Pienin
10. Władysław Matuszkiewicz – z Puszczy Białowieskiej
11. Hiacynt Łobarzewski – z Karpat
12. Tytus Chałubiński – z Tatr
13. Franciszek Błoński – z Gór Świętokrzyskich i okolic

Prócz zbiorów wymienionych osób w archiwum znajdują się pojedyncze paczki wielu innych zbieraczy, w przypadku niektórych paczek nie udało się ustalić autora zbioru.