Wydział Biologii Uniwersytet Warszawski

Kalendarz herbarysty

Znów zadanie dla ambitnych: rodzaj Carex czyli turzyce. Kto potrzebuje materiału porównawczego, pod zamieszczonym linkiem znajdzie kolekcję ponad 5 tysięcy turzyc z kolekcji W. Lackowitza. Rośliny zbierane były w XIX wieku głównie z terenu Polski i Niemiec.
- Odnośnik do kolekcji -

Zbiór XIX-wiecznych rycin

W Zielniku Wydziału Biologii znajduje się się kolekcja 300 rycin – litografii i miedziorytów, pochodzących z XIX wiecznych książek i czasopism botanicznych. Zgromadzone zostały prawdopodobnie przez prof. Hryniewieckiego. Ich stan jest bardzo dobry, w większości oprawione są w passe-partout.

Największą część kolekcji (131 rycin) stanowią litografie z francuskiego dzieła poświęconego najlepszym gatunkom owocowym uprawianym we Francji: Pomologie française z 1846 roku. Autorami ilustracji są wybitni botanicy-malarze: Pierre Antoine Poiteau i Pierre Jean Turpin.

Znaczący udział mają także ilustracje z Sertum botanicum. Collection choisie de plantes (62 ryciny), Hortus Berolinensis sive icones et descriptiones (23 ryciny), Flora Londinensis (18 rycin), Botanists Repository,Comprising Colour’d Engravings of New and Rare Plants (18 rycin) i z czasopisma Edwards’s Botanical Register (14 rycin). Kolekcja jest jednak znacznie bardziej różnorodna, gdyż z wielu dzieł botanicznych posiadamy pojedyncze ilustracje.

Poniżej przedstawiamy sylwetki kilku artystów, których ilustracje są najliczniej reprezentowane w kolekcji rycin zielnika WA.

Pierre Antoine Poiteau (1776-1854)

Urodzony we Francji w Ambleny. W młodości pracował w ogródkach warzywnych oraz dla paryskich ogrodników-kupców. W 1790 został przez Andre Thouina przyjęty do pracy w paryskim Museum National d’Histoire Naturelle jako garcon jardinier. Tam zapoznawał się z Linneuszowskim Systema vegetabilium, a także  zgłębiał tajniki malarstwa pod okiem muzealnego artysty plastyka, Gerarda van Spaendoncka. W 1796 trafił na Haiti, gdzie został dyrektorem jednego z tamtejszych ogrodów botanicznych. Powrócił stamtąd w 1802, przywożąc ze sobą blisko 600 paczek nasion oraz informacje o 1200 opisanych i sklasyfikowanych przez siebie gatunków roślin. Kolekcja ta zawierała m.in. 97 gatunków grzybów.  W 1818 roku, wraz z Antoinem Risso, opublikował rozprawę pt. Histoire Naturelle des Orangers. W trakcie pobytu na Haiti nawiązał współpracę z Pierre J. F. Turpinem, z którym wspólnie wydali rozszerzenie ogłoszonej przez H. L. Duhamela du Monceau w 1751 roku Traite des arbres fruitiers (1835) oraz sporządzonej po raz pierwszy w 1846 Pomologie Francaise. W latach 1848 i 1853 ukazały się dwa tomy rozprawy autorstwa Poiteau pt. Cours d’horticulture.

Poiteau był odkrywcą wielu nowych gatunków roślin i zwierząt, był również twórcą nowych rodzin (np. Cyclanthae). Jako ogrodnik i badacz roślin owocowych, przyczynił się do polepszenia jakości otrzymywanych w hodowli owoców. Zmarł w 1854 roku w Paryżu.

Wciąż jest doceniany jako artysta, kolorowe litografie jego autorstwa cieszą się także obecnie olbrzymią popularnością wśród koneserów sztuki.

Pierre Jean Francois Turpin (1775-1840)

Urodzony w 1775 we francuskim mieście Vire, uważany jest za jednego z najbardziej utytułowanych – w okresie napoleońskim i późniejszych – artystów – ilustratorów roślin. W 1794  trafił  na Haiti jako żołnierz armii francuskiej. Tam poznał Pierre’a A. Poiteau, przyrodnika, z pomocą którego pogłębiał znajomość botaniki, Sporządził wówczas szereg szkiców, które miały stać się tematem dalszych prac  po powrocie do Francji. W trakcie współpracy na Haiti, udało im się opisać prawie 800 gatunków roślin. Kontakty zawodowe z Poiteau Turpin utrzymywał przez cały okres swojej kariery.

Pracując z Poiteau, jak i z innymi badaczami przyrody, Turpin stał się autorem jednych z najwspanialszych akwareli i rycin przedstawiających rośliny. W 1833 roku, został przyjęty w poczet członków francuskiej Akademii Nauk (Academie des sciences). Zmarł w 1840.

Ilustracje Turpina zawarte są w m.in. takich publikacjach, jak Flora Brasiliae Meridionalis Augustina Saint-Hilaire, Icones selectae plantarum Julesa P. Benjamina oraz Plantes Equinoxales  A. Humboldta oraz A. Bonplanda. Jego imieniem został nazwany rodzaj Turpinia.

Henry Charles Andrews (1794-1830)

Mieszkał w Knightsbridge. Malował obrazy przedstawiające rośliny. W sporządzaniu opisów do nich pomagał mu jego teść -  John Kennedy, szkółkarz z Hammersmith. Andrews był doświadczonym botanikiem-artystą, i na swój sposób niecodziennym, gdyż zasłynął nie tylko jako malarz, ale również autor rycin, kolorowych rysunków a także jako  publicysta. Jego pierwszą poważną publikacją była The Botanist’s Repository, wydana w dziesięciu tomach w latach 1797-1812. Stała się ona cennym źródłem informacji dla rosnącej rzeszy ogrodników-amatorów w Brytanii i wyrosła na rywalizującą z wydawanym przez ośrodek naukowy Kew Curtis’s Botanical Magazine,. Do innych prac Andrewsa zalicza się edytowane w latach 1794-1830 Coloured Engravings of Heaths, A Monograph of the genus Geranium (1805-1806), a także Roses (1805-1828). Zmarł w 1830 roku.

Sarah Drake (1803-1857)

Urodzona w 1803, wywodziła się z tej samej części angielskiego Norfolk co znany szkółkarz i pomolog John Lindley. W 1830 zamieszkała w jego posiadłości, gdzie była m.in. guwernantką, jednak z czasem zainteresowała się sztuką botaniczną, ostatecznie podejmując się przygotowywania ilustracji do rozpraw przygotowywanych przez Lindleya. Pracując dla niego, Drake sporządzała malowidła na podstawie żywych roślin oraz szkiców przysyłanych Lindleyowi z takich miejsc jak Brazylia, Australia, Chiny oraz Gwinea Brytyjska. Jej ilustracje pojawiły się po raz pierwszy w rozprawie Plantae Asiaticae Rariores, opublikowanej w 1830 roku;  Później zamieszczane były w publikacjach takich jak Edward’s Botanical Register, Ladies’ Botany, oraz ówcześnie największej  tego typu publikacji- Orchidaceae of Mexico and Guatemala Jamesa Batemana. Wysiłek włożony przez Drake w te prace został uhonorowany przez Lindleya, który jej imieniem nazwał nowo odkryty rodzaj storczyków (Drakea). Obecnie rodzaj Drakea zawiera trzy gatunki: D. elastica, D. glyptodon oraz D. jeanensis.

Jako artystka, Sarah Drake była niebywale płodna. Na potrzeby samego Botanical Register udało jej się stworzyć ponad 1000 ilustracji. Zakończyła karierę w 1847 roku, gdy publikacja przestała się ukazywać. Powróciła do Norfolk, by zajmować się starzejącymi krewnymi, w 1852 wyszła za zamożnego farmera, Johna Sutton Hastingsa. Zmarła w 1857, przypuszczalnie z powodu cukrzycy, jednak spekuluje się, że do jej śmierci mogło przyczynić się zatrucie materiałami plastycznymi, których używała w swoich pracach.